Suudî Arabistan Şiîliği ve Suudî Arabistan - İran İlişkileri

İran; Irak, Suriye ve (Hizbullah'ın etkin olduğu) Lübnan'ın yanı sıra
Körfez'de, Yemen'de ve hatta bütün Arap dünyasında bunlarla irtibatlı olan
unsurları da içine alan şîî bloğun tartışmasız lideri konumundadır. Diğer Sünnî
anlayışlara bile hayat hakkı tanımayan Suudi Arabistan içinse zengin petrol
yataklarının olduğu doğu bölgesinde meskûn Şiî nüfusun İran'ın
yönlendirmesine açık olduğu endişesi, Suudî yönetimini rahatsız eden
konuların başında gelmektedir.
Suudi Arabistan ve İran arasındaki uyuşmazlığın en önemli
sebeplerinden birisi, hiç kuşkusuz bu iki devlet arasındaki etnik kimlik
farklılıklarıdır. Her ne kadar Tahran'la Riyad arasındaki mezhepsel görünümlü
siyaset paradigması ve güç politikaları, etnik kimlik kökenli ayrılık ve
çatışmaları arka planda bıraksa da; esasında Arap-Fars kimlikleri arasındaki
çatışma ve tansiyonu, İslâm'ın ilk dönemlerindeki Araplarla mevâlî arasındaki
çekişmelere kadar geri götürmek mümkündür. Ayrıca Ortadoğu'da etnisite ve
mezhep çoğu kere iç içe geçmiş; belirli bir dönemden itibaren Fars ulusal
kimliğiyle Şiîlik bütünleştiği gibi, Selefi kökenli Vehhâbîlik de, daha çok bedevî
Arap kültürünü temsil eder hale gelmiştir.
Eğer gelecekte Suudî Arabistan'la İran arasında gerçek anlamda bir barış
vuku bulacaksa; bunun, her şeyden önce halkların birbirlerini tanımaları ve
Sünnîlik ve Şiîlik arasındaki gerilimin yatışmasıyla gerçekleşeceği ortadadır.
Fakat bu da, her şeyden önce tarihî şuuraltında yatan güven krizinin
aşılmasıyla mümkün olacaktır. Suudî Arabistan'la İran arasındaki krizde sadece
mezhep faktörünün etkin olmayıp, çoğu kere bunun dışındaki faktörlerin daha
belirleyici olduğu dikkate alındığında; bu iki mezhep arasındaki tansiyonun
ortadan kalkmasının krizin çözülmesi için yeterli olmadığı da aşikârdır. Bütün
bu kriz şartları dikkate alındığında, günümüzde Çin'in aracılığıyla Suudî
Arabistan ve İran arasında yapılan görüşmelerin varacağı noktayı tam olarak
kestirebilmek zor gözüküyor.