Canik Mebusu Mehmet Emin (Geveci) Bey'in Siyasi Faaliyetleri

Mehmet Emin (Geveci) Bey; yakın tarihimizde önemli roller oynamış fakat sonrasında neredeyse unutulmuş şahsiyetlerden birisidir. 1889 yılında Bafra'da doğmuş, İstanbul Hukuk Mektebi'nden mezun olmuştur. Bağdat'ta Hukuk Mektebinde öğretmenlik yaptıktan sonra Kavala Savcılığı görevinde bulunmuştur. Kavala'nın kaybedilmesinden sonra İstanbul'a dönerek İkinci Şubede Emniyet Müdürlüğü yapmıştır. Birinci Dünya Savaşı'nın başında Müdafaa-i Milliye Cemiyeti Samsun Şubesi'nin kurucuları arasında yer almıştır. Savaşın kaybedilmesinden sonra 1920 yılında Dördüncü Dönem Osmanlı Mebusan Meclisi'ne Canik Mebusu olarak seçilmiştir. İstanbul'un İngilizlerce işgal edilmesinden sadece beş gün önce yani 11 Mart 1920 günü Osmanlı Mebusan Meclisi'nde milletvekili maaşlarının artırılmasına karşı çıkan az sayıdaki milletvekillerinden birisidir. İstanbul'un İngilizler tarafından işgal edilerek Meclisin fesh edilmesi üzerine Mehmet Emin Bey Birinci Büyük Millet Meclisine katılarak hizmetlerine devam etmiştir. Koşullar ne olursa olsun sözünü sakınmayan ve hukuktan yana tavır alan Mehmet Emin Bey, Birinci Büyük Millet Meclisinde Adliye Encümeni Başkanlığı yapmıştır. Ayrıca Sivas ve Samsun İstiklal Mahkemeleri Başkanlıklarında bulunmuştur. Bu görevleri sırasında Pontus meselesinin halledilmesinde önemli katkıları olmuştur. Birinci Büyük Millet Meclisinde muhalif olarak adlandırılan İkinci Müdafaa-i Hukuk Grubunun kurucuları arasında yer almıştır. 1922 yılında arkadaşlarıyla birlikte seçim kanununun değiştirilmesine dair verdikleri kanun teklifi, Mustafa Kemal Paşa'yı Meclis dışında bırakma amacını taşıdığı şeklinde yorumlanmış ve bu tartışma günümüze kadar sürmüştür. 1931 yılında Dördüncü Dönem Samsun Milletvekili olarak tekrar TBMM'ne girmiştir.

Bu çalışmada Osmanlı Devleti'nin son zamanlarında ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunda kritik görevlerde bulunmuş olan Mehmet Emin Bey'in siyasi faaliyetleri incelenmektedir.